9 MAYIS DÜNYA ÇÖLYAK GÜNÜ
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten isimli proteine maruz kalma sonucu gelişen, kronik, immün aracılı bir ince bağırsak enteropatisidir.
Çölyak hastalığı temelde ince bağırsağı etkilesede, klinik özellik yelpazesi hem intestinal hem de ekstraintestinal semptomlar ile çok geniştir. Her yaş grubunda, her ırkta ve her iki cinste de görülebilir.
Çölyak hastalığında etkin olduğu bilinen tek tedavi, glutenin ömür boyu diyetten çıkarılmasıdır. Glutensiz diyet uygulanmasındaki amaç, hastalığın var olan semptomlarını kontrol altına almak, hastaların yaşam kalitelerini arttırmak ve hastalıkları ile ilgili komplikasyonların oluşmasını önlemektir. Özellikle çölyak hastalığında erken tanı çocuklarda büyümenin yakalanmasında, uzun dönem komplikasyonlarının önlenmesinde önemlidir.
Hastaların çoğunda, diyet tedavisine tam uyum sağlamalarının ardından klinik bulgularının tamamen düzeldiği, serolojinin normale döndüğü gözlenmektedir.
Hastalığın çok geniş bir klinik yelpazeye sahip olması, atipik seyir gösterebilmesi veya hiç bulgu vermemesi nedeniyle gerçek bir prevalans vermek zorlaşmaktadır. Bu nedenle hastaların ancak yüzde 10’nuna tanı konulduğu tahmin edilmektedir.
Çölyak hastalığı, bilindiği üzere hem çocuklar hem de erişkinlerde geniş bir klinik yelpazeye sahiptir. Organizmada etkilemediği sistem ya da organ yoktur. Tüm sistemlere yönelik semptomlara neden olması çok ciddi tanı karmaşasına yol açmaktadır. Bu durum tıbbın her disiplininden hekimleri ilgilendiren evrensel bir sorundur.
Geçmeyen, yineleyen ve adı konulamayan her türlü sağlık sorununda çölyak hastalığının akla getirilmesi gerekir.
Toplumda tanı almamış hastalar buz dağının görünmeyen kısmıdır. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Tedavisi diyet ile mümkün olan çölyak hastalığında erken teşhis çölyaklıların yaşam kalitesinin tekrar düzelmesi ve kaybedilecek sağlık maliyetinin önüne geçilmesi için son derece önemlidir. Çölyak glutensiz beslenme ile bir hastalık değil yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir.
Bakanlığımız tarafından STK’lar, Üniversiteler ve özel sektör işbirliğinde “Erişkin Bazı Metabolizma Hastalıkları (Tiroid, Osteoporoz, Gut) ve Çölyak Hastalığı Kontrol Programı 2019-2023” hazırlanmış ve uygulanmaktadır. Bu program kapsamında;
- Hastaların uygun ürünlere ulaşımının arttırılması için ilgili kamu kurum ve kuruluşlar STK’ lar ile çalışmalar yapılmaktadır. Çölyak hastaları için marketlerde, halka açık yerlerde AVM’lerde uygun gıda satış noktaları oluşturulması çalışmaları kapsamında Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanlığına ve Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Fedarasyonuna resmi yazı yazılmıştır.
- Çölyaklıların glutensiz besinlere kolay ulaşımının sağlanması için havaalanlarında, tren garlarında, şehir otogarlarında yer alan gıda otomatlarında glutensiz ürünlere yer verilmesine yönelik Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına resmi yazı yazılmıştır.